Lipa z Beniowej

Dziś historia kolejnego drzewa – samotnej lipy z bieszczadzkiej wsi Beniowa. Właściwie powinienem napisać – samotnej lipy i na tym skończyć, bowiem wsi już od dawna nie ma. Wieś Beniowa przestała istnieć w połowie XX w., kiedy wysiedlono wszystkich mieszkańców a teren zrównano z ziemią. Reszty dopełnił czas oraz przyroda. Zachowały się jedynie nieliczne ślady zabudowań: fundamenty cerkwi, cmentarz, krzyże przydrożne, piwniczki i studnie.

Nazwa wsi pochodzi od nazwy osobowej Bień, Ben, Benedykt – prawdopodobnie imienia pierwotnego użytkownika tego terenu. Po raz pierwszy miejscowość została wymieniona w 1537 roku, w akcie lokacyjnym wsi Tarnawy Niżnej i Wyżnej, jako Beniowe pole. Mieszkańcy znacznie starszej wsi Tarnawa (XV w.) tworzyli na sąsiadujących obszarach nowe tereny rolne, które następnie stopniowo były zasiedlane. Zasiedlanie Beniowej miało miejsce prawdopodobnie w latach 60. XVI w. Pierwsza wzmianka o Beniowej, jako odrębnej wsi, pochodzi z 1580 r., kiedy to spadkobiercy po śmierci Piotra i jego żony Barbary z Herburtów, dokonali podziału majątku Kmitów.

Beniowa założona była naprawie wołoskim, z 24—letnim okresem wolnizny. Rozmieszczenie wsi oraz sposób gospodarowania pozostawał w harmonijnej łączności z rzeźbą terenu, siecią rzeczną i szatą roślinną. Pod koniec XVI w. we wsi odnotowano 12 i 3/4 łanów osiadłych przez kmieci, 1 i 1/2 łanu – sołtysa, oraz 1 łan popostwa. W
1709 r., podczas przemarszu wojsk w czasie wojny północnej, wieś została spalona przez Szwedów. Z tego też powodu mieszkańcy Beniowej zostali czasowo zwolnieni z płacenia podatków.

Na przełomie XIX/XX wieku we wsi funkcjonowały dwa tartaki wodne, młyn wodny, potażnia, fabryka beczek, browar, huta szkła, łubnia (zakład pozyskiwania kory drzewnej). Szczególnym świadectwem historycznego rozwoju była kolejka wąskotorowa powstała na początku XX w. W 1921 r. Mieszkało tu ok. 600 osób, zróżnicowanych pod względem wyznaniowym: 97 wyznania greckokatolickiego, 73 wyznania mojżeszowego, 9 wyznania rzymskokatolickiego i 3 wyznania ewangelickiego. Po II wojnie światowej Beniowa została podzielona granicą państwową. Obecnie po stronie ukraińskiej znajduje się kilkanaście domów, w których mieszka ok. 60 osób.

Najbardziej charakterystycznym elementem krajobrazu jest widoczna z daleka stara lipa. Jej olbrzymia korona, nie ograniczana przez inne drzewa, rozwijała się przez ponad 200 lat. Kiedyś stała w centrum wsi. Dziś to niemy i samotny świadek burzliwych losów tej ziemi. Idąc ku źródłom Sanu przysiądź wędrowcze na ławeczce pod lipą. Przysiądź i podumaj.

Ścieżka dydaktyczno-historyczna “W dolinie górnego Sanu” rozpoczyna się w Bukowcu (Polska, Bieszczady-Bieszczadzki Worek)

Trudność: brak trudności technicznych
Suma wzniesień: 170 m
Długość trasy: 21,5 km
Czas wyprawy: ok. 6:50 h